Alles over onze reddingsacties op de Middellandse Zee

Als hulporganisatie kunnen wij niet werkeloos toezien hoe duizenden mensen op zee verdrinken. We weten dat onze reddingsacties niet dé oplossing zijn, maar we doen het met als doel: levens redden.

Na enkele dramatische schipbreuken met meer dan 1.000 doden die veel verontwaardiging veroorzaakten en veel media-aandacht kregen in april 2015, besloot Artsen Zonder Grenzen zelf te starten met zoek –en reddingsoperaties op de Middellandse Zee. Eerder, in oktober 2014 had de Italiaanse overheid haar reddingsoperatie ‘Mare Nostrum’ stopgezet en hadden de Europese landen nog niets in de plaats gesteld. We doen onze reddingsoperaties in volledige navolging van de nationale, internationale en maritieme wetten en altijd onder de coördinatie van de Italiaanse kustwacht.

Alle details over elke uitgevoerde reddingsoperatie van Artsen Zonder Grenzen kan je opzoeken op deze website.

Momenteel nemen we deel aan zoek- en reddingsoperaties in de Middellandse Zee, aan boord van de Aquarius, die wordt beheerd door de ngo SOS MEDITERRANEE. Een medisch team van Artsen Zonder Grenzen is aan boord en wordt bestuurd vanuit het Operationeel Centrum in Amsterdam.

Artsen zonder Grenzen opereert op 32 kilometer van de Libische kust en komt alleen dichterbij wanneer dat expliciet wordt gevraagd door het Maritieme Reddingscentrum in Rome of als we een boot in moeilijkheden zien. Al onze reddingsoperaties worden gecoördineerd met het Maritieme Reddingscentrum.

Tijdens een redding wordt iedereen aan boord van onze schepen gebracht, niemand wordt achtergelaten op de kleine bootjes van de vluchtelingen. Vervolgens markeren we de kleine lege boten voordat we wegvaren. Niet-gemarkeerde lege boten vernietigen we.

Daarna wordt iedereen naar een aanmeerplaats gebracht, gekozen door het Maritieme Reddingscentrum.

Het is onmogelijk om uit te sluiten dat mensensmokkelaars misbruik maken van de reddingsacties. Maar de reden dat de mensensmokkelaars actief zijn, ligt elders.

Veel mensen zijn wanhopig en willen koste wat kost vluchten. Omdat de EU bijna alle mogelijkheden heeft afgesloten, zien velen maar één optie meer: mensensmokkelaars betalen voor een illegale oversteek. Als er legale en veilige routes voor vluchtelingen zouden zijn, zouden ze geen beroep moeten doen op de mensensmokkelaars.

Daarom pleit Artsen Zonder Grenzen al lang voor zo'n legale en veilige optie voor vluchtelingen. Zolang die er niet is, zullen mensensmokkelaars klanten vinden.

Sinds het begin van onze operaties op de Middellandse Zee in 2015 gebeuren onze zoek- en reddingsactiviteiten onder toezicht van het Maritieme reddingscentrum in Rome (MRCC). We blijven mensen in nood redden met inachtneming van de nationale, internationale en maritieme wetgeving.

Al onze reddingsoperaties verlopen in samenspraak met het Maritieme reddingscentrum in Rome (MRCC). Zij zijn verantwoordelijk voor de coördinatie van alle reddingsacties op het stuk Middellandse Zee tussen Italië en Libië. Het is het MRCC dat bepaalt waar onze schepen de geredde vluchtelingen aan land moeten brengen. Tot nu toe zijn dat altijd Italiaanse havens geweest.

Wij kunnen niet zelfstandig beslissen om vluchtelingen elders naartoe te brengen, zoals Tunesië of Malta. 

In Libië worden vluchtelingen, asielzoekers en migranten willekeurig vastgehouden in overbevolkte en inhumane centra, waar de bestaande humanitaire hulp nu al tekortschiet. Daarom laat de Aquarius geen geredde mensen meer aan wal in Libië. Libië is geen veilige plek voor vluchtelingen, asielzoekers en migranten. Een veilige plek is een plaats waar hun basisbehoeften worden gerespecteerd, maar ook een plaats waar ze de bescherming kunnen zoeken waarop ze recht hebben en waar ze niet het risico lopen van verder misbruik of overtredingen - wat niet het geval is in Libië voorlopig.

Daarom is de Aquarius verplicht om alle instructies van de maritieme autoriteiten te weigeren om de geredde mensen in Libië aan wal te laten of om hen over te brengen naar ander een schip met Libië als bestemming.

Ons doel is om levens op zee te redden; te voorkomen dat mannen, vrouwen en kinderen verdrinken en hen naar een veilige plaats brengen waar hun basisbehoeften worden vervuld en hun rechten worden beschermd en gewaarborgd.

De prioriteit van de gedragscode van de Italiaanse Ministerie van Binnenlandse Zaken is jammer genoeg niet het redden van levens. Integendeel, ze dreigt de capaciteit om levens te redden nog te verminderen. De code probeert ook NGO’s in te schakelen in een institutioneel systeem dat niet enkel humanitaire doelen voor ogen heeft, maar ook militaire grenscontrole, waar wij als humanitaire organisatie uiteraard niet kunnen in stappen. 

We hebben altijd op een constructieve manier willen overleggen met de Italiaanse overheid over de voorgestelde gedragscode. Het was trouwens Artsen Zonder Grenzen zelf die vorig jaar aandrong bij dezelfde overheid om een akkoord te tekenen om de reddingsacties beter te coördineren. 

Dat zijn er drie:

• De gedragscode heeft niet als prioriteit om levens te redden.
• De beperking dat geredde mensen niet overgebracht mogen worden naar grote reddingsschepen beperkt de hulp op zee.
• De aanwezigheid van gewapende politie aan boord (die ons mogelijk vraagt om mee te werken aan wetshandhaving) druist in tegen onze fundamentele humanitaire principes en brengt de veiligheid van ons personeel en onze patiënten nodeloos in gevaar. 

Artsen Zonder Grenzen heeft geen probleem met politie aan boord van onze boten. Dit gebeurt telkens we aan wal gaan in de Italiaanse havens. Maar in geen enkel van onze projecten in de zeventig landen waar we werken aanvaarden we wapens in onze ziekenhuizen. Ons ‘geen-wapens’-beleid geldt al 46 jaar als een absolute voorwaarde voor politie, militairen, en gewapende groepen in oorlogsgebieden en elders.

De internationaal erkende principes van onafhankelijkheid, neutraliteit en onpartijdigheid zijn al vaak belangrijk gebleken voor ons werk: ze garanderen ons de toegang tot kwetsbare mensen en verzekeren ook de veiligheid van ons personeel en patiënten overal ter wereld omdat ze duidelijk maken dat hulpverlening ons enige doel is. Net daarom moet humanitaire hulp altijd volledig gescheiden blijven van politieke en militaire actie. 

De Libische overheid heeft aangekondigd een reddingszone in te stellen die verder reikt dan haar officiële territoriale wateren, en ze wil humanitaire schepen geen toegang tot die zone geven. De plaats waar vandaag de meeste reddingen gebeuren, valt binnen die nieuwe reddingszone.  

Het Italiaanse reddingscoördinatiecentrum MRCC heeft ons gewaarschuwd dat we veiligheidsrisico’s zouden lopen als onze schepen de zone zouden binnenvaren. Daaraan kunnen we onze teams, en de vluchtelingen die we aan boord zouden nemen, niet blootstellen.

Hoewel de Italiaanse kustwacht haar Libische collega's zou helpen bij reddingsacties, vrezen we dat er zonder ngo's veel minder schepen mensen van de verdrinkingsdood zullen redden. En het baart ons grote zorgen dat Libië en de Europese landen ervoor lijken te kiezen boten met migranten en vluchtelingen terug te sturen naar Libië. In dat land heerst wetteloosheid, en vluchtelingen lijden er onder willekeurige detentie en extreem geweld.

Na meer dan twee jaar operaties in de centrale wateren van de Middellandse Zee heeft de Aquarius meer dan 29.000 mensen geholpen, ​​in meer dan 200 operaties, steeds onder coördinatie van de respectievelijke maritieme autoriteiten. In veel operaties werd de Aquarius ingezet door de maritieme autoriteiten om mensen op te vangen die waren gered door andere schepen, of het nu gaat om commerciële, militaire of kustwachtvaartuigen. Het schip heeft drie snelle reddingsboten, elk uitgerust met reddingsboeien voor massale reddingsoperaties, een scheepsbemanning van 35, redders en een medisch team van Artsen Zonder Grenzen dat speciaal is opgeleid om mensen in nood op zee te helpen. De Aquarius is ontworpen om meer dan 500 mensen tegelijkertijd voor meerdere dagen op volle zee op te vangen.

Er is een bewuste strategie van Italië en andere lidstaten van de EU om, ongeacht het aantal mensen dat dreigt te verdrinken op zee, de reddingsorganisaties die actief zijn op zee, te verjagen. Door hun havens te sluiten voor reddingsschepen, hebben Italië en Malta schandalig gefaald in hun humanitaire verantwoordelijkheden en politieke kwesties hoger op de agenda gezet dan het leven van kwetsbare mensen. Iedereen die op zee wordt gered, moet in de dichtstbijzijnde veilige haven worden aan wal kunnen.

Wat we hebben gezien met het sluiten van de havens is dat zeer kwetsbare mensen die misschien aan verdrinking zijn ontsnapt vervolgens in de havens geweigerd worden als middel om de druk op te voeren bij andere Europese landen om meer verantwoordelijk te nemen voor de opvang van migranten en vluchtelingen. Ze worden gebruikt als politieke pionnen. Het redden van levens en de toestemming voor geredde mensen om aan wal te gaan ​​in de dichtstbijzijnde veilige haven, zou geen onderwerp van politieke onderhandelingen mogen zijn. Italië en Malta gijzelen op die manier de geredde mensen om aandacht te vestigen op een ander probleem: het gebrek aan solidariteit tussen Europese staten.