Gezondheidszorg als dekmantel?
Onlangs berichtten krantenkoppen over de hele wereld dat de Amerikaanse overheid een vals vaccinatieprogramma zou hebben gebruikt in de strijd tegen terrorisme. Maar medische hulp als dekmantel voor militaire doeleinden gebruiken, brengt de levens van patiënten in de meest precaire omstandigheden in gevaar. Of het verhaal nu klopt of niet, het kwaad is geschied zodra er maar het minste vermoeden rijst dat er achter een medische activiteit zoals een vaccinatiecampagne een ander motief schuilt dan gezondheidszorg.
In landen als Pakistan hebben humanitaire hulporganisaties het moeilijk gehad om tot bij gemeenschappen te geraken die sowieso al sceptisch staan tegenover hulp van buitenaf. Als we gezondheidszorg willen kunnen bieden aan mensen in gevaarlijke en vaak afgelegen gebieden, moet er elke dag hard gewerkt worden om het vertrouwen van die mensen te winnen en te bewijzen dat we onafhankelijk en onpartijdig zijn. Al dat harde werk kan in één klap teniet worden gedaan als een land medische activiteiten misbruikt om informatie te verzamelen. Het zijn burgers die dat met hun leven en gezondheid bekopen.
Door die krantenkoppen werd Artsen Zonder Grenzen als internationale medische humanitaire organisatie geconfronteerd met een nieuw voorbeeld van de bredere en zorgwekkende trend waarbij medische zorgen uitgebuit worden om militaire operaties vooruit te helpen.
Dat landen en legers zich achter medische activiteiten verschuilen, is niet nieuw. Internationale militaire interventies hebben geregeld militaire doeleinden samengebracht met hulpverlening, met medische structuren aan het militaire front.
Elders in de wereld hebben gelijkaardige misbruiken het vertrouwen geschonden van patiënten die op zoek gaan naar medische zorg, maar in de plaats daarvan in de vuurlinie terechtkomen. In oktober 2009 kwamen in Noord-Kivu in Congo honderden vrouwen en kinderen samen om gevaccineerd te worden, maar in zeven verschillende dorpen werden ze onder vuur genomen toen het Congolese leger de aanval inzette tegen gewapende milities. Het geweld brak uit, net nadat teams van Artsen Zonder Grenzen van alle partijen die bij het conflict betrokken waren, veiligheidsgaranties hadden gekregen voor een vaccinatiecampagne in dit gebied, dat voor het ministerie van Volksgezondheid ontoegankelijk is. Door medische hulp te gebruiken als militair lokaas werd het vertrouwen van de patiënten zwaar geschaad, en kregen mensen die al op de vlucht waren voor geweld, het nog zwaarder te verduren.
Het vertrouwen van patiënten in gezondheidsvoorzieningen werd ook ondermijnd in Bahrein, toen regeringstroepen in april 2011 ziekenhuizen gebruikten om demonstranten te arresteren en vervolgen. Wie tijdens gevechten gewond raakte, was te bang om hulp te zoeken. Het ziekenhuis werd een militair doelwit en het gezondheidssysteem werd een wapen voor de veiligheidsdiensten. Patiënten konden niet langer rekenen op hun recht op behandeling in een veilige omgeving, en medisch personeel kon niet langer aan hun plicht voldoen om medische zorgen toe te dienen ongeacht de politieke overtuiging van de patiënten.
In 2010 vaccineerde Artsen Zonder Grenzen 5,8 miljoen mensen, alleen al voor mazelen en meningitis. De vermeende acties van de CIA in Pakistan werpen een schaduw over die gewettigde en levensreddende medische acties. Wanneer medische activiteiten als oorlogsinstrument gebruikt worden, hindert dat onze hulpverlening, en durven patiënten niet meer op zoek gaan naar de zorgen die ze nodig hebben
Christopher Stokes, algemeen directeur Artsen Zonder Grenzen