Minder doden, niet minder geld

In de strijd tegen aids, tbc en malaria zouden we nu een uppercut moeten uitdelen. Het Wereldfonds moet donoren bij elkaar roepen op een spoedconferentie om landen in staat te stellen deze dodelijke epidemieën een halt toe te roepen.

Toen het Wereldfonds voor de Bestrijding van Hiv/aids, Tuberculose en Malaria aankondigde dat het een nieuwe financieringsronde moest annuleren omdat het geld op raakte, was dat voor mezelf en duizenden andere gezondheidswerkers bij Artsen Zonder Grenzen een slag in het gezicht. Het nieuws had op geen slechter moment kunnen komen.

Net op het moment dat jaren hard werk en een aantal wetenschappelijke doorbraken hun vruchten gaan afwerpen, trekken donoren zich terug. In plaats van het tij te doen keren voor die dodelijke epidemieën, zullen gezondheidsautoriteiten in de zwaarst getroffen landen wellicht lijdzaam moeten toekijken hoe de klok wordt teruggedraaid en de met veel moeite geboekte vooruitgang verloren gaat.

Een miljoen levens per jaar gered

De behandelingsprogramma’s van Artsen Zonder Grenzen worden vooral gefinancierd door schenkingen van privédonoren, maar gezondheidsministeries hangen sterk af van het Wereldfonds. Dat fonds werd in 2002 in het leven geroepen en is sindsdien een reddingsboei voor miljoenen mensen. De financieringsstroom heeft naar schatting gemiddeld één miljoen levens per jaar helpen redden. We hebben gezien hoe ministeries van Volksgezondheid met succes ambitieuze programma's uitbouwden waar ze zonder steun van buitenaf niet eens van hadden kunnen dromen.

De donoren hebben het Wereldfonds nu echter in een heel moeilijke situatie gebracht. Sommige houden hun bijdragen achter, of stellen ze uit, andere geven helemaal niets. Het fonds heeft nu tot 2014 geen middelen meer voor nieuwe projecten, en heeft zwaar getroffen landen moeten meedelen dat ze drie jaar lang geen uitbreiding kunnen krijgen voor hiv-behandelingen, tenzij de financiering al goedgekeurd is.

Ook voor tbc en malaria ziet het er niet goed uit. Concreet betekent dit dat ministeries de zorgverlening zullen moeten rantsoeneren, en de moeilijke beslissing zullen moeten nemen om voor minder kwalitatieve behandelingen te kiezen, omdat de betere behandeling gewoon te duur is.

Neem nu aids

Tien jaar geleden startte Artsen Zonder Grenzen in landen als Thailand en Zuid-Afrika met programma's die wilden bewijzen dat behandelingen wél konden worden opgestart in arme gemeenschappen. Dit jaar is de epidemie al dertig jaar aan de gang, en heeft onderzoek uitgewezen dat behandeling met aidsremmers een fantastisch middel is om de pandemie een halt toe te roepen: wie behandeld wordt, heeft maar liefst 96 % minder kans om het virus aan anderen door te geven. Vandaag wordt de meerderheid van de mensen die positief testen echter niet behandeld.

Hiv-behandeling is nu een belangrijk middel voor hiv-preventie, en we hebben dan ook een historische kans om het tij te keren. Op dit cruciale moment zouden donoren het Wereldfonds moeten opkrikken zodat landen de mogelijkheid krijgen om ambitieuze programma’s te lanceren. Maar in de plaats daarvan moeten ze nu op de rem gaan staan.

Neem nu tuberculose

Voor de allereerste keer is het aantal gevallen van tuberculose wereldwijd aan het dalen, al blijft het schokkend hoog voor een ziekte die genezen kan worden, en zijn er dodelijkere en resistente vormen in opmars. Ook hier staat behandeling gelijk aan preventie: mensen die behandeld worden, zijn minder besmettelijk. Een nieuwe doorbraak in diagnostische technologie heeft ons in staat gesteld beter te bepalen wie resistente tbc heeft, en dus kunnen we beter behandelen. We moeten het aantal behandelingen dringend uitbreiden.

Neem nu malaria

Door de distributie van muskietennetten te combineren met een combinatietherapie om de ziekte te behandelen, hebben we het aantal gevallen sterk kunnen verminderen. Een baanbrekende klinische studie in 2010 toonde aan dat een betere behandeling van ernstige vormen van malaria bij kinderen het aantal sterfgevallen sterk kan terugdringen.

Kinderen worden echter nog steeds behandeld met kinine, wat wel goedkoper is, maar ook heel wat minder doeltreffend. Malaria doodt nog honderdduizenden mensen per jaar, de meesten jonge kinderen. Preventie blijft het belangrijkste luik van het gevecht tegen malaria, maar Artsen Zonder Grenzen schat dat 200.000 levens per jaar gered kunnen worden door zware gevallen anders te behandelen, wat dan wel $ 30 miljoen meer zou kosten.

Beloftes moeten nagekomen worden

Er is nooit een beter moment geweest om een extra inspanning te leveren en voort te bouwen op de nieuwe wetenschap, om zo de epidemieën te stoppen. Getroffen landen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Vele van hen willen ambitieus zijn en willen meer van de financiële lasten op hun schouders nemen. Oeganda wil er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen dubbel zo snel aan een hiv-behandeling kunnen beginnen en Oezbekistan wil het aantal mensen dat behandeld wordt voor resistente tbc sterk verhogen.

Maar landen kunnen dat niet alleen. Waar gaat het geld vandaan komen, nu er op de deur van het Wereldfonds een bordje ‘gesloten’ hangt?

Het Wereldfonds mag niet langer toekijken vanop de zijlijn, en moet dringend alarm slaan. Het mag zich niet zomaar neerleggen bij gerantsoeneerde zorgen en uitgestelde ambities, doordat donoren het de rug toekeren. De raad moet binnen de zes maanden een spoedconferentie voor donoren organiseren om de nodige middelen in te zamelen voor nieuwe projecten in 2012.

Wie geld beloofde moet er nu ook mee over de brug komen. Zowel oude als nieuwe donoren, en ook economische groeilanden als China, India en Brazilië, die dit jaar nog niets schonken, moeten hun steentje bijdragen. Het is onaanvaardbaar en onredelijk dat het Wereldfonds, dat in januari tien jaar wordt, de wereld zo'n bitter geschenk geeft als een stop van drie jaar in de strijd tegen de drie dodelijke ziektes. Donoren moeten zich aan hun beloftes houden.

Tijdens mijn werk met Artsen Zonder Grenzen heb ik mensen zien sterven aan aids, tbc en malaria. De laatste jaren heb ik echter vooral gezien hoe mensen die ziektes overleefden. Het Wereldfonds is een cruciaal onderdeel van het meest ambitieuze gezondheidsproject aller tijden, en miljoenen mensen overal ter wereld zijn een levend bewijs van het succes ervan. We kunnen het ons eenvoudigweg niet veroorloven om deze kans te laten liggen, net nu we die ziektes een absolute uppercut kunnen geven.

Unni Karunakara is internationaal voorzitter van Artsen Zonder Grenzen, een onafhankelijke medische humanitaire organisatie die in meer dan 60 landen actief is.  In 2010 heeft Artsen Zonder Grenzen hiv-behandeling voorzien voor meer dan 180.000 mensen in bijna 20 landen, tbc-behandeling voor 30.000 patiënten en malariabehandeling voor 1,6 miljoen mensen.