Reactie op het Amerikaans rapport over aanval op Kunduz

Het Amerikaanse leger publiceerde vandaag zijn onderzoek naar de aanval op het ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen in Kunduz, Afghanistan op 3 oktober 2015. Bij die aanval kwamen 42 mensen om het leven, waaronder 14 medewerkers van Artsen Zonder Grenzen. Tientallen anderen raakten gewond. Artsen Zonder Grenzen kreeg vandaag omstreeks 17u inzage in het rapport, op hetzelfde moment als de publicatie online.

Gisteren kreeg Artsen Zonder Grenzen een twee uur durende mondelinge briefing door het hoofd van het Central Command van het Amerikaanse leger, Generaal Joseph Votel en zijn team, over de voornaamste bevindingen en de aanbevelingen van het onderzoek. Artsen Zonder Grenzen zal de nodige tijd nemen om het rapport door te nemen en te bepalen of het Amerikaanse onderzoek de vele vragen beantwoordt die zeven maanden na de aanval nog steeds hangende zijn.

Artsen Zonder Grenzen erkent de inspanning van het Amerikaans leger om een onderzoek te doen naar het incident. Vandaag ervaart Artsen Zonder Grenzen, samen met andere hulporganisaties op de frontlijn van gewapende conflicten, constant aanvallen op haar gezondheidsstructuren, die niet onderzocht worden door de strijdende partijen.

Voor Artsen Zonder Grenzen was het echter al van bij het begin duidelijk dat zij zich niet zou neerleggen bij een louter militair onderzoek naar de aanval. Op de vraag van Artsen Zonder Grenzen voor een onafhankelijk en onpartijdig onderzoek door de Internationale Humanitaire Fact-Finding Commissie (IHFFC) werd tot dusver niet ingegaan.

“De briefing komt neer op een toegeving dat het ging om een slecht gecoördineerde militaire operatie, in een druk bevolkt stedelijk gebied, waarbij de Amerikaanse troepen het nalieten om de regels voor oorlog te volgen”, zegt Meinie Nicolai, voorzitter van Artsen Zonder Grenzen.

“Als we het relaas van de VS erop naslaan, is het onbegrijpelijk dat de aanval niet werd afgeblazen.” Het ziekenhuis was volledig operationeel op het moment van de luchtaanval. Het onderzoek van de VS erkent dat er zich geen gewapende strijders bevonden in het gebouw, en dat er niet gevuurd werd vanaf het ziekenhuisterrein.

“Of de aanval op ons ziekenhuis nu bedoeld was of niet, doet niet ter zake om dit dodelijke incident te kwalificeren als een ernstige inbreuk op het internationaal humanitair recht”, zegt Nicolai. “Met alle multinationale coalities die met verschillende regels vechten in een breed spectrum van oorlogen – zoals Afghanistan, Syrië, of Jemen – kunnen gewapende groepen hun verantwoordelijkheid op het terrein niet uit de weg gaan door simpelweg te stellen dat het niet de bedoeling was om een beschermd ziekenhuis aan te vallen.”

De manier waarop het ziekenhuis in Kunduz werd aangevallen, en steeds nieuwe aanvallen op de medische structuren, vraagt van alle partijen in het conflict een duidelijke herbevestiging van de beschermde status van medische zorg in Afghanistan. Voor Artsen Zonder Grenzen is het een prioriteit om de nodige garanties te krijgen in Afghanistan, alvorens kan beslist worden voor een heropstart van de medische hulpverlening in Kunduz.

“We kunnen onze teams – en dus ook de collega’s die de traumatische aanval overleefden – niet terug aan werk zetten in Kunduz zonder sterke en expliciete garanties van alle strijdende partijen dat dit niet meer zal gebeuren”, zegt Nicolai.

“We hebben duidelijke garanties nodig van alle strijdende partijen, dus zowel van de Afghaanse overheid en het leger van de VS, dat er geen militaire actie meer zal ondernomen worden tegen gezondheidsfaciliteiten, personeel, patiënten en ambulances van Artsen Zonder Grenzen."

"Ook garanties dat Artsen Zonder Grenzen medische zorg kan bieden aan alle mensen, gebaseerd op hun medische behoeften, zonder discriminatie, en ongeacht hun religieuze, politieke of militaire affiliatie. Iedere dag die voorbijgaat zonder deze garanties, verzwaart de dodentol van het bombardement op het ziekenhuis, omdat er geen medische zorg meer is voor de bevolking in de regio.”

De disciplinaire maatregelen die door het leger van de VS vandaag werden aangekondigd, zijn niet in overeenstemming met een sterk verantwoordingsproces. De administratieve sancties zijn helemaal niet in verhouding tot de vernietiging van een beschermde medische structuur, de dood van 42 mensen, de verwonding van tientallen mensen en het volledige verlies van cruciale medische diensten voor honderdduizend mensen.

Het gebrek aan een betekenisvolle verantwoording stuurt een verkeerd signaal naar de strijdende partijen, en werkt niet als afschrikking voor toekomstige inbreuken op het oorlogsrecht.

Het is terzelfder tijd ook duidelijk dat de slachtoffers en hun families geen juridische actie zullen kunnen ondernemen tegen het leger van de VS, in Afghanistan of in de VS, noch een compensatie zullen kunnen claimen voor het verlies van leven.