De fatale gevolgen van toenemende militarisering en geweld aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland
Sinds 2021 hebben wijzigingen in de Poolse wet geleidelijk aan het recht van mensen om asiel aan te vragen geschonden. Het toppunt in het voorstel is om dit fundamentele recht voor bepaalde groepen volledig op te schorten. Sinds november 2022 is Artsen Zonder Grenzen (AZG) getuige van een geleidelijke toename van militarisering en geweld tegen mensen die veiligheid zoeken in Polen. Begin februari sprak AZG in het Poolse parlement, en schetsten we wat ons medisch personeel in meer dan twee jaar aan de grens heeft meegemaakt.
AZG roept Polen en alle lidstaten van de Europese Unie op om het recht om territoriaal asiel aan te vragen veilig te stellen en om te stoppen met het leven én welzijn van mensen die asiel zoeken in de Europese Unie (EU) in gevaar te brengen. Wetgeving heeft zich te lang vertaald in fysiek geweld tegen kwetsbare mensen die op zoek zijn naar veiligheid.
Foto: Gemilitariseerde grens tussen Polen en Wit-Rusland Natuurpark Kozie Borki, januari 2024, copyright AZG
2 jaar lang behandelde AZG mensen aan de grens
Van november 2022 tot november 2024 behandelde AZG 442 mensen die gestrand waren in de wilde bossen aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland. Ongeveer 50 procent van hen had fysieke trauma’s door geweld. Dit kwam door onder andere afranselingen, hondenbeten en rubberen kogels. Naast geweld leed meer dan de helft van alle patiënten aan bevriezing, loopgraafvoeten of onderkoeling door langdurige blootstelling aan barre omstandigheden. Andere aandoeningen waren infecties, uitdroging, uitputting, psychologische trauma's, diepe snijwonden en breuken door het beklimmen of vallen van het grenshek.
Wetsvoorstellen die in 2021 en 2024 werden aangenomen, hebben grenswachten en soldaten extra bevoegdheden gegeven, waardoor ze naar eigen wil mensen asiel kunnen weigeren zonder eerlijk proces. In sommige gevallen heeft leidde dit tot gescheiden gezinnen.
Humanitaire hulp wordt met opzet beperkt
Ondanks beweringen dat er humanitaire hulp is voor migranten en vluchtelingen, worden Artsen Zonder Grenzen en andere organisaties beperkt om hulp te verlenen door de Poolse autoriteiten.
Humanitaire hulpverleners en vrijwilligers uit het maatschappelijk middenveld, die een sleutelrol spelen bij het verlenen van humanitaire hulp aan de grens, hebben geen toegang tot de bufferzone en lopen steeds meer risico om gecriminaliseerd te worden. Hierdoor blijft een groot deel van het gebied ontoegankelijk voor humanitaire en medische interventies, waaronder die van AZG.
Strikte wetgeving gericht op bepaalde doelgroepen
In plaats van dit beleid en deze praktijken te verbeteren, stelt de Poolse regering echter nog hardere wetgeving voor, met de vrijheid om het recht om asiel aan te vragen voor bepaalde groepen op te schorten.
“De nieuwe en ingrijpende voorstellen om het asielrecht op te schorten zijn gewetenloos. De Poolse regering en de Wit-Russische autoriteiten moeten erkennen dat dit mensen zijn en geen pionnen die kunnen worden uitgebuit voor politiek gewin. Het huidige systeem, dwingt mensen die asiel zoeken in een langdurige cyclus van geweld, zonder dat ze hulp kunnen krijgen en nergens heen kunnen.”
- Uriel Mazzoli, AZG-hoofd van de missie in Polen
De ‘migratiecrisis’ als argument voor pushbacks en grensgeweld
Vandaag is Polen voorzitter van de Raad van de EU en de recente asielwetgeving van het land is in publieke verklaringen bekrachtigd door de EU-Commissie. Sinds het begin van de zogenaamde 'migratiecrisis' in Europa in 2015 hebben de EU-instellingen en de lidstaten de fundamenten van het asielbeleid in de EU steeds verder uitgehold en in plaats daarvan gekozen voor een beleid van indamming in derde landen, pushbacks en regelrecht geweld aan de grenzen.
Ontmenselijkende retoriek, waarin migranten en vluchtelingen als bedreigingen worden afgeschilderd, heeft een sleutelrol gespeeld in het bevorderen van dit beleid. Een van de duidelijkste voorbeelden hiervan is het concept van 'hybride oorlogvoering'. Poolse en EU-functionarissen gebruiken deze term om mensen die van Wit-Rusland naar Polen oversteken, te omschrijven.
Met het voorzitterschap van de EU-Raad heeft Polen de kans om leiderschap te tonen door mensenlevens en humane asielverplichtingen boven politieke munt te plaatsen.
Sinds 2015 zijn AZG-teams getuige van het kolossale falen van EU-lidstaten en -instellingen die de noden van migranten en vluchtelingen moeten aanpakken. De EU kiest daarentegen consequent voor geweld en indamming in plaats van een menselijk asielbeleid. Polen moet ervoor zorgen dat mensen toegang hebben tot eerlijke asielprocedures en humanitaire hulp zoals vereist.
